Sylwetka patrona szkoły.
Urodził się 17 III 1865 r w Teleszach na Żmudzi, w polskiej rodzinie szlacheckiej o tradycjach powstańczych. Dzieciństwo spędził w rodzinnej wsi Brewiki. Ukończył gimnazjum w Libawie (1883r.), a potem wstąpił na wydział filozoficzno-matematyczny uniwersytetu w Petersburgu. Podczas studiów zachorował i wiosną 1886r. wyjechał na kurację do Szwajcarii. Powróciwszy do zdrowia, kontynuuje studia na politechnice w Zurichu, które kończy w 1891 r. W r.1895 uzyskał obywatelstwo szwajcarskie i zajął się inżynierią wodną. Zasłynął jako czołowy konstruktor elektrowni wodnych w Szwajcarii, Francji, Włoszech, Hiszpanii. W 1908 zostaje profesorem politechniki w Zurichu.
W roku 1920 powraca do kraju i obejmuje stanowisko ministra robót publicznych. Prowadzi na wielką skalę dzieło odbudowy zniszczonego kraju. W maju 1922r. zostaje ministrem spraw zagranicznych.
9 grudnia 1922r. zostaje wybrany na pierwszego prezydenta Rzeczpospolitej. Wydawało się, że ów szlachetny, życzliwy ludziom i stroniący od waśni i intryg politycznych człowiek, może stać się prawdziwym mężem opatrznościowym dla nowego państwa, niestety - 16 XII 1922r., w pierwszym dniu urzędowania, zostaje zamordowany przez fanatyka podczas otwarcia dorocznej wystawy w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie.
Myśli
Myśli wybrała mgr Wiesława Turowska z książki J.Pajewskiej, W Łazugi pt. "Gabriel Narutowicz"
Wspomnienia
Ojczyzna dała mu zdolności, dała mu pobyt w Szwajcarii nauczyła go pracować intensywnie, wydajnie. Zdobył poważne stanowisko w świecie, zdobył pokaźny majątek, cieszył się powszechnym uznaniem, szacunkiem i sympatią. Zawsze czuł się POlakiem. Przyjacielem z Polski odwiedzali go w jego pięknej willi na Dolderze, mieli zawsze wrażenie, że myśli Narutowicz nie kieruje się ku szczytom Alp, lecz krąży nad Niemnem. Zrośnięty głęboko ze Szwajcarią, jej kulturą, jej obyczajmi, tęsknił nieustannie za Polską, za Litwą, za Zmudzią (...)
Refleksje
Trudno snuć refleksje, jak potoczyłyby się dzieje, gdyby Gabriel Narutowicz mógł czas dłuższy wpływać ze swego wysokiego urzędu na bieg spraw w Polsce. Na pewno inaczej. Ale jak?
Człowiek
Miał bronić zwyczaj ludzi, także wtedy, gdy stawiano im zarzuty słuszne. Zwierzył się kiedyś Piłsudskiemu, że nabył tego zwyczju na Zachodzie, gdyż "przeszedł przez tyle upokorzeń z powodu krytyk i lekceważących ocen nasze narodowości, że się po prostu wdrożył do natychmiastowej obrony przed modą poniewierania wszystkiego, co polskie". Obrońca POlaków przed Atakami obcych został obrońcą każdego człowieka.
Tablica pamiątkowa
Autorem projektu tablicy pamiątkowej jest pan Ziemowit Łozowicki.
Tablicę upamiętniającą postać patrona szkoły ufundowała
Elektrownia Wodna Żarnowiec.
Słowniczek
Według opracowania mgr Wiesławy Turowskiej i dr Wioletty Majer-Szreder
A |
Aar- rzeka w Szwajcarii, na której powstała największa i najdoskonalsza elektrownia- Mühlenberg k. Berna.
Akademia Nauk Technicznych - jej prezesem Narutowicz był od 27 Xi 1920r. Andelsbuch- elektrownia wodna w Austrii, której budową kierował Gabriel Narutowicz. |
B |
Brewiki-rodzinna posiadłość Narutowicza zna Litwie, tu spędził dzieciństwo.
Budowniczy elektrowni- Narutowicz był słynnym w Europie budowniczym elektrowni wodnych, utalentowanym inżynierem, konstruktorem hydroelektrowni. |
C |
Czerwiec 1920r.-powrót Narutowicza do wolnej Polski, objęcie stanowiska ministra robót publicznych.
Czerwiec 1922r.-otrzymał tekę ministra spraw zagranicznych. |
D |
Davos-sanatorium w Szwajcarii, do którego młody Narutowicz wyjechał na leczenie.
Dzieci-syn Stanisław |
E |
Ewa Krzyżanowska-żona Narutowicza od 1901 roku, zmarła w 1920 roku, inżynier, absolwentka politechniki w Zurychu |
F |
Firma-w 1908 roku Narutowicz założył z Zurichu własną firmę projektowo- budowlaną. |
G |
Gallen St.-w tym mieście tuż po studiach pracował w biurze remontowym budowy wodociągów i kanalizacji, a potem w biurze inżyniera Kusteinera.
Gimnazjum-w nadbałtyckiej Lipawie- szkoła, do której uczęszczał. Nauka odbywała się tu w języku niemieckim, a do najważniejszych przedmiotów zaliczano tu dyscypliny klasyczne z "doskonałymi wykładami języków starożytnych i historii". Gimnazjum to skończył w 1883 roku. |
H |
Historia-do historii przeszedł jako pierwszy w dziejach Polski prezydent.
Hydroelektrownie- budował je w Szwajcarii, Austrii, Włoszech, Hiszpanii, na granicy szwajcarsko-francuskiej i w Polsce. |
I |
Inżynier -został nim kończąc w 1891r. politechnikę z wyróżnieniem. |
J |
Jedynie osiem dni-Gabriel Narutowicz był prezydentem- licząc od dnia wyborów (9 XII 1922), a licząc od dnia zaprzysiężenia (11 XII) niespełna 5 dni. Zginął od kuli zamachowca 16 XII 1922r.
Języki- Narutowicz znał ich 9! |
K |
Katedra św. Jana w Wrszawie - tu został pochowany.
Kübel- elektrownia wodna, działająca do dziś. |
L |
Libawa (Lipawa)-w zaborze pruskim tu uczęszczał do gimnazjum.
Litwa-rodzinne strony Narutowicza. |
M |
Medale złote- otrzymał za swoje hydrotechniczne projekty na wystawach w Paryżu ( 1896r. i 1900r.)
Minister-po powrocie do Polski Narutowicz pełnił funkcje: ministra robót publicznych (1920 -1922), ministra spraw zagranicznych (1922) Monthej, Montjovet, Mühlenberg- elektrownie wodne budowane przez Narutowicza |
N |
Naruti- tak nazywali swego profesora studencj, wśród których cieszył się sympatią.
Nauczyciel-zdaniem Narutowicza "NAuczyciel powinien przedmiotem swoim umieć tak zainteresować, tak porwać słuchaczy, ażeby ci z własnej woli oddali się nauce." Niewiadomski Eligiusz-malarz, nacjonalista, zabójca prezydenta, za co został skazany na karę śmierci. |
O |
Osobowość- Gabriel Narutowicz słynął z pracowitości, uczciwości, silnej woli, sumienności, obowiązkowości, odwagi, życzliwości, pogody ducha, ogromnej wiedzy i prawości. |
P |
Politechnika-w Zurychu- tu studiował inżynierię budowlaną, a po 18 latach sam stał się wykładowcą tej uczelni.
Powrót do Polski-czerwiec 1920r. Przysięga-11 XII 1922r. Maciej Rataj- marszałek Sejmu przyjął od Narutowicz przysięgę prezydencką |
R |
Reformator-jako minster robót publicznych zreformował ten resort
Rodzina-ojciec - Jan |
S |
Szwajcaria-druga ojczyzna Narytowicza (obywatelstwo uzyskał w 1895r.), tu leczył się, studiował, pracował. |
T |
Telesze-miasto na Zmudzi, miejsce urodzenia Narytowicza 17 marca 1865r. |
U |
Uczucia-Narutowicz był wielkim patriotą, bardzo kochał Polskę. Dla Niej pracował i dla Niej oddal życie.
Umiejętności-znał 9 języków. |
W |
Władza-11 XII 1922r. przyjął w Belwedrze władzę od Józefa Piłsudskiego.
Wybór-9XII 1922r. Zgromadzenie NArodowe wybrało Gabriela Narutowicza Prezydentem Rzeczpospolitej Polskiej. |
Z |
Zachęta-w Warszawie - miejsce tragicznej śmierci prezydenta.
Zurych- miasto w Szajcarii, gdzie studiował. |
ROK |
WYDARZENIA |
17 marca 1865 | Urodził się w Teleszach na Żmudzi w zamożnej rodzinie szlacheckiej o tradycjach patriotycznych (ojciec Jan Narutowicz brał udział w powstaniu styczniowym ) dzieciństwo spędził w rodzinnej wsi Brewiki |
1883 | Ukończył gimnazjum w Libawie (w zaborze pruskim) i wstąpił na wydział fizyczno-matematyczny uniwersytetu w Petersburgu |
1886 | Wyjechał do sanatorium w Davos w Szwajcarii na kurację, gdyż podczas studiów zachorował na gruźlicę po przebytym zapaleniu płuc, którego przyczyną był wypadek podczas żeglugi na Bałtyku (wpadł do lodowatej wody). Opócz żeglarstwa i wioślarstwa uprawiał pływanie, jazdę konną, myślistwo |
1887 | Rozpoczął studia na wydziale inżynieryjno-budowlanym politechniki w Zurychu; pozostał na stałe w Szwajcarii, gdyż nie mógł wrócić do Polski - Władze rosyjskie podejrzewały Narutowicza o współprace z rewolucjonistą Aleksandrem Dębskim (zabrał z mieszkania kolegi pewne dokumenty) |
1891 | Ukończył politechnikę w Zurychu podjął pracę za budowie kolei |
1892-1895 | Pracował w biurze budowy wodociągów i kanalizacji miasta St.Gallen |
1895 | Otrzymał obywatelstwo szwajcarskie, rozpoczął współpracę ze słynnym biurem projektów wybitnego inżyniera Kürsteinera w St. Gallen (jako kierownik i współpracownik) |
1896 | Otrzymał złoty medal na wystawie w Paryżu za swój projekt hydrotrchniczny. |
1898-1900 | Budował doskonałą elektrownie wodną w Kübel pod St. Gallen uznaną za wzór rozwiązań technicznych i ekonomicznych; stał się pionierem nowej wówczas gałęzi budownictwa wodnego. |
1900 | Otrzymał kolejny złoty medal na wystawie w Paryżu |
1901 | Ożenił się z absolwentką politechniki w Zurychu, daleką kuzynką swej matki Ewą Krzyżanowską |
1905-1908 | Kierował budową elektrowni Andelsbuch w zachodniej Austrii, współtworzył elektrownie Refrain na granicy szwajcarsko-francuskiej. |
1907 | Został docentem, objął katedrę budownictwa wodnego na politechnice. |
1908 | Otrzymał tytuł profesora, był wykładowca do 1919 roku, lubiany przez studentów, którzy nazywali go "Naruti" |
1908 | Otworzył w Zurychu własną firmę projektowo-budowlaną (prowadziła ją żona); w jego biurze powstało wiele znakomitych i nowoczesnych projektów wodnych:
|
1911 | Odwiedził ziemie polskie -Galicję; przygotował projekt elektrowni Szczwnica-Jazowska |
1914 i 1915 | I wojna światowa - organizuje "Polski Komitet Samopomocy" w Zyrychu, współpracuje z "Komitetem Polskim " w Vevey (Sienkiewicz) |
1919 | W czerwcu i wrześniu przybył do Polski w celu zbadania Wisły i wizytowania budowy elektrowni wodnej w Porąbce na Sole |
1920 | W lutym zmarła żona Narutowicza, Pozostało mu dwoje dzieci -Stanisław i Anna |
1920 | Czerwiec- wrócił do wolnej Polski, rząd powierzył mu funkcje ministra robót publicznych; zreformował ten resort, zredukował ilość stanowisk, ograniczył biurokrację; otrzymał też godność prezesa Akademii Nauk Technicznych i przewodniczącego Państwowej Rady Odbudowy |
1922 | Czerwiec -otrzymał tekę ministra spraw zagranicznych (cieszył się dużym autorytetem na konferencjach międzynarodowych, władał dziewięcioma językami) |
9 XII 1922 | Zgromadzenie Narodowe wybrało Gabriela Narutowicza Prezesem Rzeczpospolitej Polskiej |
11 XII 1922 | Złożył przysięgę w Sejmie |
14 XII 1922 | Przejął w Belwederze władzę od Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego |
16 XII 1922 | Zginął zastrzelony przez nacjonalistę, malarz Eligiusza Niewiadomskiego w gmachu Zachęty, dokąd się udał na otwarcie wernisażu. Został pochowany w katedrze św. Jana w Warszawie (Eligiusz Niewiadomski w 1923 roku został skazany na karę śmierci, wyrok wykonano) |
17 III 1998 | Odbyła się uroczystość nadania Szkole Podstawowej w Gniewinie imienia Gabriela Narutowicza |